Vaak zie je het eerste jaar na inzaai prachtige kruiden tussen het gras staan en is er het tweede jaar nog nauwelijks iets van te zien. Daarom hebben we met Peter Verbeek, directeur Natuurbalans, een methode bedacht waarbij we grond volledig hebben omgekeerd, en meteen daarna een echt inheems Maasheggen margrietenmengsel hebben ingezaaid. En nu blijkt dat we met deze methode ook in jaar 2 en waarschijnlijk nog vele jaren een prachtig resultaat hebben. Want we hebben natuurlijk druk geteld. En we hebben makkelijk meer dan 40 soorten planten geteld. Een aantal soorten die we tegen kwamen: Gestreepte witbol, rolklaver, biggenkruid, duizendblad, hondspeterselie, reukgras, reukloze kamille, glad walstro, knoopkruid, margriet, rode klaver, rood zwenkgras, scherpe boterbloem, sint janskruid, smalle weegbree, vlasbekje, vogelwikke, kruipende boterbloem, gele ganzenbloem, brede weegbree, wilde peen, gewone kamille, herderstasje en vele grassoorten.
We hebben met gemak meer dan 40 soorten planten geteld.
Peter Verbeek, directeur Natuurbalans
Vaak zie je het eerste jaar na inzaai prachtige kruiden tussen het gras staan en is er het tweede jaar nog nauwelijks iets van te zien. Daarom hebben we met Peter Verbeek, directeur Natuurbalans, een methode bedacht waarbij we grond volledig hebben omgekeerd, en meteen daarna een echt inheems Maasheggen margrietenmengsel hebben ingezaaid. En nu blijkt dat we met deze methode ook in jaar 2 en waarschijnlijk nog vele jaren een prachtig resultaat hebben.
Want we hebben natuurlijk druk geteld. En we hebben makkelijk meer dan 40 soorten planten geteld.
Een aantal soorten die we tegen kwamen: Gestreepte witbol, rolklaver, biggenkruid, duizendblad, hondspeterselie, reukgras, reukloze kamille, glad walstro, knoopkruid, margriet, rode klaver, rood zwenkgras, scherpe boterbloem, sint janskruid, smalle weegbree, vlasbekje, vogelwikke, kruipende boterbloem, gele ganzenbloem, brede weegbree, wilde peen, gewone kamille, herderstasje en vele grassoorten.
En dit zijn allemaal soorten die de koeien gewoon lusten. Sterker nog – deze oude kruiden zijn goed voor de gezondheid en spijsvertering van de koe of van andere dieren.
Eerst is er een proef begonnen op grond van deelnemer van het Collectief en grondeigenaar in de Maasheggen de Vereniging Nederlands Cultuurlandschap. Inmiddels zijn er circa tien hectare margrietenranden ingezaaid.
Op 18 oktober heeft het Collectief Deltaplan Landschap een dag georganiseerd. De insteek was vooral om te leren van elkaar. En dat is zeker gelukt!
We waren te gast bij Peter en Joris Verstegen, die ons met passie vertelden hoe ze al meer dan twintig jaar aan agrarisch natuurbeheer doen. Op hun eigen manier en met mooie resultaten.
Peter Ceelen heeft de aanwezigen meegenomen in ons verhaal als Collectief, en de pakketten die we hebben. Daarna heeft Lars van Peij een stukje verteld over de vogelakker en de successen die we daar hebben bereikt afgelopen jaren in de aantallen broedvogels.
Fien Oost en Jochem Sloothaak gingen daarna in op de achteruitgang van de boerenlandvogel en lieten met wetenschappelijke onderzoeken en ervaring samen zien dat het Agrarisch Natuur en Landschapsbeheer (ANLB) werkt. En dat het altijd beter en scherper kan.
Maar zoals altijd waren de beste discussies in buiten in ’t veld en met de borrel..
De kennisdag was een dag die voor herhaling vatbaar is, en die we zeker ook met andere onderwerpen zoals heggenbeheer gaan organiseren.
Nog niet overtuigd dat de vogelakkers veel vogels aantrekken?
Speel onderstaand filmpje af met het geluid hard en dan weet je waarvoor we als Collectief vogelakkers aanleggen.
Op het filmpje kun je goed zien – en horen – dat er honderden mussen op vogelakkers afkomen. Vaak zitten er ook andere vogels bij, zoals vinken, gorzen en spreeuwen.
Honderden mussen in vogelakker Maasheggen
Deze vogelakker is in juni 2023 ingezaaid en is na een paar maanden na de inzaai al erg populair bij deze vogels!
Dezelfde vogelakker in juni 2021
Het idee van deze akkers is om hard achteruitgaande soorten zoals de ringmus, geelgors een plek te geven waar ze kunnen schuilen en eten kunnen vinden. In de natuurstroken kunnen ze veilig zitten en meer dan voldoende voedsel vinden.
In de winter nemen de groepen nog eens flink toe in aantallen. Zodra het weer kouder wordt dan zoeken nog meer vogels en groeien de groepen vogels in de akker.
Inmiddels hebben we meer dan 30 hectare – of ruim 40 voetbalvelden in de Maasheggen liggen.
In winter 2019 was het ook al druk met vogels op deze vogelakker
Ook bij boeren populair
Ook bij onze boer en zijn de vogelakkers in trek. Inmiddels hebben we meer dan 30 hectare – of ruim 40 voetbalvelden in de Maasheggen liggen.
In het UNESCO-Maasheggengebied vinden regelmatige tellingen plaats door vrijwilligers van IVN en vele anderen. Zo weten we als Collectief steeds beter hoe het gaat met onze vogels, planten en dieren in de Maasheggen en wat we als Collectief beter kunnen doen.
Met een aantal gratis apps kan je ook eenvoudig zelf vogels, planten en andere dieren herkennen. Hieronder lichten wij er een paar uit.
Zelf vogels herkennen?
Voor vogels en vogelaars is er nu Merlin beschikbaar voor je smartphone.
Met deze app kun je vier interessante dingen doen:
Vogels herkennen op basis van een geluid dat je hoort (Sound ID)
Vogel herkennen op basis van en foto die je hebt gemaakt (Photo ID)
Door de lijst van vogels scrollen welke vogels er nu zijn op jouw locatie. (Explore)
Op basis van een paar simpele vragen snel zien welke vogel je voor je ziet. (Step by step ID)
Merlin is vooral een digitale vogel veldgids zien die jou kan helpen om nieuwe vogels te herkennen.
Ook voor planten en dieren is er een app voor op je smartphone.
Met de app Obsidentify kun je een plant of dier herkennen door een foto te maken of uploaden.
Jouw waarnemingen en die van anderen dragen bij aan kennis van de natuur. Zo maken je waarnemingen en die van anderen deel uit van onderzoek naar deze soorten. Elke waarneming telt!
ObsIdentify herkent alleen wilde dieren en planten. Gebruik de app niet voor selfies, mensen, huisdieren, kamer- of tuinplanten.
Wat hebben we allemaal gedaan in de Maasheggen met het Collectief Deltaplan Landschap?
Het Collectief is een groep van zo’n veertig enthousiaste boeren en andere deelnemers die zich dagelijks inzetten voor meer biodiversiteit in de Maasheggen. Zo worden de Maasheggen stap voor stap nog mooier!
Meer kruiden
Kruidenranden net na inzaaiMargrieten laten zich al goed zien na een paar maanden
Dat doen wij bijvoorbeeld door de aanleg van kruidenrijke stroken langs weides. Als bijvoorbeeld blijkt dat op een bepaalde plek in het gras minder soorten voorkomen dan we zouden willen, dan zaaien we een goed doorwortelde kruidenmat in. Om te voorkomen dat het gras te dominant wordt keren we daarvoor eerst de grasmat om en zaaien we vervolgens de inheemse kruiden in. Die aanpak is succesvol gebleken, want met deze methode hebben we al op veel locaties in de Maasheggen, in totaal vijf hectare, voor veel kruiden gezorgd. Op deze kruiden komen weer tal van insecten en vogels af. Ook zien we in tijden van droogte dat de kruiden als een spons werken en het water wekenlang kunnen vasthouden.
Meer heggen
Ook hebben we het Maasheggenlandschap verrijkt met nieuwe lengtes heggen. De afgelopen 2 jaar hebben we 3 kilometer meidoornhaag geplant op locaties waar de heggen vroeger hebben gestaan maar door de jaren heen waren verdwenen. Door deze plantacties van het Collectief zijn vaak eeuwenoude heggenpatronen in ere hersteld.
3.000 meter meidoornheg geplant
Voor de gaten die door de jaren heen in de heggen waren ontstaan hebben we 1 kilometer weer opgevuld met autochtone meidoorn. Een meer aaneengesloten netwerk maakt het landschap van de Maasheggen niet alleen mooier, maar de doorlopende verbindingen tussen heggen zijn ook van belang voor onder meer dassen, wezels, marters en vogels.
Meer soorten vogels
In 2018 zijn we met een aantal boeren begonnen aan een nieuwe manier om meer biodiversiteit te krijgen. Samen hebben we toen een Maasheggen-vogelakker bedacht. Dat is een akker met afwisselend luzerne die geoogst wordt en een strook waar vogels graag schuilen en eten vinden.
Ook dat was een succes, want deze vogelakkers blijken een walhalla voor vele vogelsoorten. Op deze vogelakkers wordt ook al twee jaar geteld door tellers van SOVON. Ook zij waren onder de indruk, want één van de tellers meldde nog nooit in zijn leven zoveel ringmussen gezien te hebben als op de vogelakker in Beugen! En de aantrekkingskracht van de vogelakkers op vogels gaat verder: elk jaar ontdekken vele mussen, vinken, gorzen en andere kleine en grote vogelsoorten de akkers. Vooral de veelheid aan soorten die ervan profiteren valt op. Zelfs patrijzen kun je op de akkers aantreffen. Maar dan moet je wel goed kijken!
Patrijs
Links is er twee jaar lang geteld in de vogelakker de veelheid aan soorten vogels valt op
Tweemaal zoveel vogelakkers
In het veld zijn we druk bezig om deze positieve ontwikkelingen verder uit te breiden. We hebben zelfs een verdubbeling van de vogelakkers ten opzichte van vorig jaar en verwachten dan ook in het verlengde hiervan positieve ontwikkelingen voor een groot aantal soorten. Ook op de nieuwe locaties gaan we goed tellen wat er allemaal op de akkers af komt.
Nieuw akkercomplex
De zomertortel heeft het zwaar in Nederland. Deze schuwe vogel broedt nog dapper met een paar koppeltjes in de Maasheggen maar mist graanakkers. Daarom is er nu in Sint Agatha en Vierlingsbeek een akkercomplex in aanleg met een mozaïek van vogelakkers, wintervoedselvelden en graanakkers met een verlengde graanstoppel. Daarmee zal naar verwachting niet alleen de biodiversiteit flink omhoog gaan en hopelijk de zomertortel een zetje in de rug krijgen, maar worden ook de Maasheggen net weer een stukje mooier.
Alle foto’s Lars van Peij Collectief Deltaplan Landschap
Heggen zijn veel meer dan alleen een natuurlijke afscheiding van weilanden. Ze hebben ook grote betekenis voor de biodiversiteit in een gebied, zorgen voor bescherming bij hoogwater, slaan koolstof op en produceren voedsel voor mens en dier. Dat betoogde onderzoeker dr. Kenneth Rijsdijk, auteur van het boek ‘Heg. Een behaaglijk landschap voor mens en dier’, op 22 mei jongstleden, tijdens een bijeenkomst voor vrijwilligers en Vrienden van De Maasheggen. De presentatie van Rijsdijk vormde onderdeel van een programma dat Maasheggen UNESCO had georganiseerd ter gelegenheid van de Internationale Dag van de Biodiversiteit.
In amper een eeuw tijds is het aantal strekkende kilometers heg in Nederland met bijna 70 procent afgenomen. De teruggang is het gevolg van onder meer urbanisatie, herverkaveling van gronden en de keuze voor prikkeldraad als alternatief voor de heg. “Is het erg dat er zoveel heggen zijn verdwenen?”, legde Rijsdijk zijn gehoor voor, om die vraag zelf met een volmondig ‘ja’ te beantwoorden. “Heggen zijn eeuwenoude landschapselementen die zorgen voor vergroting van de biodiversiteit, plaagbestrijding en bescherming tegen overstromingen en besmettelijke ziektes. Daarnaast slaan heggen koolstof en water op, gaan ze de verspreiding van pesticiden tegen en verlagen ze de temperatuur in het landschap. Het ruimen van heggen is daarom ook een van de redenen, waarom het zo slecht gaat met de natuur in Nederland.” Uit wetenschappelijk onderzoek is gebleken dat aan heggen liefst 21 verschillende functies kunnen worden toegekend. Van productie (voedsel, kruiden, hout) tot het beperken van de overlast die onder meer overstromingen, wind en ziektes veroorzaken. “In Limburg worden nu allerlei ingewikkelde technische oplossingen bedacht om nieuwe overstromingen te voorkomen, maar de oplossing is veel simpeler: zorg ervoor dat de heggen terugkomen in het landschap.” Heggen zorgen daarnaast voor welbehagen, natuurbeleving en recreatie. Ze geven bovendien identiteit aan een gebied. Rijsdijk, lachend: “Ik heb onlangs, tijdens het NK Maasheggenvlechten, nog een 22e functie ontdekt: sportiviteit.”
Rijsdijk wil niet alleen dat het ruimen van heggen stopt, hij pleit er voor om meer heggen aan te leggen. Juist in deze tijd. “Pas de laatste tien jaar wordt serieus onderzoek gedaan naar hoe natuur de landbouw kan helpen. Heggen spelen daar, om allerlei redenen, een belangrijke rol in. Als ik boeren mag adviseren: je kunt beter een heg neerzetten dan een hek.”
Soortentellingen
Tijdens de drukbezochte bijeenkomst in het Boothuis in Oeffelt gaf Jelle Abma (SOVON) een toelichting op het broedvogelonderzoek waar in De Maasheggen mee is gestart. Het onderzoek naar de broedvogels is een van de soortentellingen die afgelopen najaar, op initiatief van Staatsbosbeheer, Brabants Landschap en vijf kennisorganisaties (RAVON, FLORON, Vlinderstichting, Dassenwerkgroep en SOVON), is gestart. Meer dan 70 vrijwilligers trekken regelmatig het gebied in om de daar aanwezige planten en dieren te tellen. Bij het broedvogelonderzoek zijn alleen al meer dan twintig vrijwillige tellers betrokken. Zij worden op dit moment getraind om de geluiden van de broedvogels te herkennen. Voor die grote betrokkenheid van vrijwilligers sprak Josan Meijers, voorzitter van de stuurgroep Maasheggen UNESCO, haar waardering uit. “Grote dank aan u en aan al die anderen die tijd en energie stoppen in het behoud en de ontwikkeling van dit mooie gebied”, aldus Meijers.
Het Collectief Deltaplan Landschap heeft een iets ruimere grens gekregen. Bij Boxmeer zitten we nu van de spoordijk tot de Maas, en bij Cuijk van de Graafsedijk tot de Maas.
Van 2023 tot en met 2028 is er Agrarisch Natuurbeheer – ofwel ANLB – subsidie mogelijk binnen onderstaande grenzen.
De uiteindelijke mogelijkheden zijn altijd afhankelijk van budgetten en in overleg met de veldcoördinator.
Het heeft dit jaar iets langer geduurd. Waar we in een normaal jaar al in december bij deelnemers aan de tafel zitten is dat nu in maart begonnen. Dat heeft onder andere te maken met een overgang naar een nieuw Gemeenschappelijk Landbouw Beleid.
Onze beheerpakketten zijn met de ervaring van de afgelopen 7 jaren en met goede overeenstemming met de provincie flink gepolijst. Zo zijn er ook een aantal pakketten bij gekomen.
Vragen? Mail naar info@collectiefdeltaplan.nl of bel 0624920971.
