‘Beter een heg dan een hek’

Heggen zijn veel meer dan alleen een natuurlijke afscheiding van weilanden. Ze hebben ook grote betekenis voor de biodiversiteit in een gebied, zorgen voor bescherming bij hoogwater, slaan koolstof op en produceren voedsel voor mens en dier.
Dat betoogde onderzoeker dr. Kenneth Rijsdijk, auteur van het boek ‘Heg. Een behaaglijk landschap voor mens en dier’, op 22 mei jongstleden, tijdens een bijeenkomst voor vrijwilligers en Vrienden van De Maasheggen. De presentatie van Rijsdijk vormde onderdeel van een programma dat Maasheggen UNESCO had georganiseerd ter gelegenheid van de Internationale Dag van de Biodiversiteit.

In amper een eeuw tijds is het aantal strekkende kilometers heg in Nederland met bijna 70 procent afgenomen. De teruggang is het gevolg van onder meer urbanisatie, herverkaveling van gronden en de keuze voor prikkeldraad als alternatief voor de heg. 
“Is het erg dat er zoveel heggen zijn verdwenen?”, legde Rijsdijk zijn gehoor voor, om die vraag zelf met een volmondig ‘ja’ te beantwoorden. “Heggen zijn eeuwenoude landschapselementen die zorgen voor vergroting van de biodiversiteit, plaagbestrijding en bescherming tegen overstromingen en besmettelijke ziektes. Daarnaast slaan heggen koolstof en water op, gaan ze de verspreiding van pesticiden tegen en verlagen ze de temperatuur in het landschap. Het ruimen van heggen is daarom ook een van de redenen, waarom het zo slecht gaat met de natuur in Nederland.”
Uit wetenschappelijk onderzoek is gebleken dat aan heggen liefst 21 verschillende functies kunnen worden toegekend. Van productie (voedsel, kruiden, hout) tot het beperken van de overlast die onder meer overstromingen, wind en ziektes veroorzaken. “In Limburg worden nu allerlei ingewikkelde technische oplossingen bedacht om nieuwe overstromingen te voorkomen, maar de oplossing is veel simpeler: zorg ervoor dat de heggen terugkomen in het landschap.”
Heggen zorgen daarnaast voor welbehagen, natuurbeleving en recreatie. Ze geven bovendien identiteit aan een gebied. Rijsdijk, lachend: “Ik heb onlangs, tijdens het NK Maasheggenvlechten, nog een 22e functie ontdekt: sportiviteit.”

Rijsdijk wil niet alleen dat het ruimen van heggen stopt, hij pleit er voor om meer heggen aan te leggen. Juist in deze tijd. “Pas de laatste tien jaar wordt serieus onderzoek gedaan naar hoe natuur de landbouw kan helpen. Heggen spelen daar, om allerlei redenen, een belangrijke rol in. Als ik boeren mag adviseren: je kunt beter een heg neerzetten dan een hek.”

Soortentellingen

Tijdens de drukbezochte bijeenkomst in het Boothuis in Oeffelt gaf Jelle Abma (SOVON) een toelichting op het broedvogelonderzoek waar in De Maasheggen mee is gestart. 
Het onderzoek naar de broedvogels is een van de soortentellingen die afgelopen najaar, op initiatief van Staatsbosbeheer, Brabants Landschap en vijf kennisorganisaties (RAVON, FLORON, Vlinderstichting, Dassenwerkgroep en SOVON), is gestart. Meer dan 70 vrijwilligers trekken regelmatig het gebied in om de daar aanwezige planten en dieren te tellen. Bij het broedvogelonderzoek zijn alleen al meer dan twintig vrijwillige tellers betrokken. Zij worden op dit moment getraind om de geluiden van de broedvogels te herkennen. 
Voor die grote betrokkenheid van vrijwilligers sprak Josan Meijers, voorzitter van de stuurgroep Maasheggen UNESCO, haar waardering uit. “Grote dank aan u en aan al die anderen die tijd en energie stoppen in het behoud en de ontwikkeling van dit mooie gebied”, aldus Meijers.

https://www.maasheggenunesco.com/files/media/2023_unesco_maasheggen_oefelt_online-versie-4-gecomprimeerd.pdf