Wat hebben we geleerd van de schouw van 2021?
De jaarlijkse schouw
Het collectief is zelf verantwoordelijk om haar deelnemers te controleren op de juiste uitvoering van de beheervoorwaarden. De schouwcommissie is vervolgens opgesteld om de deelnemers te controleren en adviseren.
Schouwcommissie
De verantwoordelijkheid van de schouwcommissie is de controle van beheerpakketten in het veld. Tijdens de jaarlijkse schouw wordt normaal gesproken één derde van alle beheerpakketten gecontroleerd door de schouwcommissie. Ditmaal hebben we ervoor gekozen om alles te controleren. De commissie bestaat deels uit bestuur en deels uit deelnemers.

Daarnaast kan de schouwcommissie nog aanvullend schouwen, naar aanleiding van een signaal uit het veld of een bevinding van de NVWA.
Resultaten
In 2021 zijn er 5 beheerpakketten met 358 elementen gecontroleerd door de schouwcommissie. In dit gebied zitten 31 deelnemers met contracten.
Kruidenrijk grasland 5b 10,44 hectare
Bij deze pakketten is er systematisch toegewerkt naar een kruidenrijk grasland – voor zover dat mogelijk is op de rijke klei van de Maasheggen. Eigenlijk zou je op een perceel als deze eerst twintig jaar lang moeten maaien en afvoeren – tweemaal per jaar – om de verschraling te krijgen die nodig is voor dit pakket. De schouwcommissie vond de variatie van de graslanden teleurstellen – het werd namelijk gedomineerd door mals gras met stukken ridderzuring en hier en daar wat andere kruiden, onder andere klaver. Dat is op zich heel aardig, maar vlakdekkend beheer zou meer dan dit moeten kunnen opleveren.
Advies: Je zou de graslanden deels moeten frezen en inzaaien met een autochtoon maasheggenmengsel om toch de kruidenrijkheid te krijgen die we nastreven. Eind 2021 zijn er op een aantal locaties autochtone maasheggenmengsels ingezaaid dank zijn de biodiversiteitsubsidie.
Graslandrand 5h 27,88 hectare
De 103 graslandranden die we hebben geschouwd dit jaar waren van wisselend succes. Een graslandrand is een strook van 6 meter langs de heg die niet wordt bespoten en niet wordt geïnjecteerd. Zo krijgen kruiden een kans langs de heggen en in de ruigte die ontstaat kunnen vogels en insecten een schuilplaats vinden. De meeste graslandranden die we hebben gecontroleerd hebben weinig kruiden. Enerzijds zal het droge jaar parten spelen, anderzijds kunnen we als collectief andere methodes proberen om de kruidenrijkheid te krijgen.
Helaas hebben we dit jaar één deelnemer geconstateerd met geïnjecteerde randen. Dit vinden we als collectief erg jammer, omdat er ook deelnemers zijn die wel hun best doen om de 6 meter strook vrij te houden van mest injectie. Het bestuur zal hier een sanctie voor op moeten leggen.
Kruidenrijke akkerrand A19a2 14,02 hectare
De schouw kwam dit jaar langs 18 kruidenrijke akkerranden. Dit is een uitdagend pakket. Omdat er veel aspecten een rol spelen bij een goede akkerrand. Denk aan grond, inzaaien en het beheer. We kwamen zowel goede als slechte akkerranden tegen.
Advies: De akkerranden die zijn verruigd met distels en ridderzuring maaien en afvoeren en dan opnieuw inzaaien. Het collectief zal de betreffende deelnemers hierover informeren.
Struweelhaag 22a 36,9 kilometer
De schouwcommissie was positief over de kwaliteit van het beheer van de struweelheggen en knip- en scheerheggen. Beide worden jaarlijks beheerd door de groenploeg van VNC. Daardoor heeft het collectief een scherpe regie op de uitvoering.
Puntje van aandacht blijft de woekeraars als hop, braam, vlier of sleedoorn in de heg. Wel geeft dit juist dynamiek aan de soorten heggen die er staan.
Advies: Op plekken waar hop, braam, vlier of sleedoorn de meidoorn teveel gaat overwoekeren moet deze worden teruggepakt. Op een enkele plek moet er daarna meidoorn worden teruggeplant.
De struweelheg wordt beheerd als een brede en hoge heg. Waarbij de overlast van overhangende takken wordt beperkt. Ongeveer eens in de zes jaar wordt de heg teruggepakt. Deze dynamiek zorgt ervoor dat de heg zich weer kan verjongen wat belangrijk is voor een aantal soorten. Wanneer welke heg specifiek wordt teruggezet en hoever is maatwerk. Vaak zitten er knotessen of eiken, oude vlechtrestanten of al eerder beheerde meidoorns waar je rekening mee moet houden.
Veel voorkomende soorten in de struweelheggen die we hebben geschouwd in de Maasheggen zijn (verschillende varianten van) meidoorn, sleedoorn, vlier, hop, spaanse aak, wilde roos, rode kornoelje, wegedoorn. Daarnaast staan er opgaande bomen als (knot)essen en (knot)eiken in de heg.
Heggen staan vaak op de scheiding tussen verschillende eigenaren. Langs de weg beheert de groenploeg van VNC in opdracht van de gemeente, waardoor ze de heg driekantig kunnen beheren. De kant van de heg langs de weg is dan zo beheerd dat hij veilig is voor verkeer. Overigens wordt steeds beter met andere grenseigenaren waar onder afspraken gemaakt over het beheer van grensheggen. Komend jaar wordt er door gebiedspartijen samen gewerkt in het beheerprogramma BOOM om deze afstemming beter te maken.
Knip- en scheerheg 23a 14,7 kilometer
De 59 knip- en scheerheggen die we hebben geschouwd worden beheerd volgens de afspraken. Jaarlijks worden de heggen aan 3-zijdes gesnoeid. Op de ‘snoei-op-groei’ methode waarbij de heg steeds een klein stukje breder en hoger mag worden. Hierdoor kan de heg zich beter vertakken en wordt het een robuuste knip- scheerheg. Op sommige plekken zien we hierdoor zelfs bloesem en bessen in de knip- scheerheggen.
Meerjarige vogelakker 16B 15 hectare
Een vogelakker bestaat afwisselend uit twee stroken: een strook met luzerne en een strook met kruiden. Luzerne heeft weinig last van vervelende insecten en heeft een positief effect op de bodem; de bodem krijgt meer structuur. De luzernestrook wordt tweemaal per jaar gemaaid, anders wordt de luzerne te houtig en ruig. Tussen de luzerne zitten veel insecten die als voer dienen voor jonge vogels waaronder geelgorzen. Daarnaast wordt de gemaaide luzerne gebruikt als eiwitrijk veevoer. De stroken met het granenmengsel bevatten zaden die ’s winters dienen als voedsel voor vogels. Ook biedt het beschutting voor veel vogels als ze worden aangevallen door bijvoorbeeld sperwers. Het granenmengsel blijft in de winter namelijk staan.

Een van de vogelakkers begin juni 2021 in Beugen bij een deelnemer van het Collectief Deltaplan
Foto: Peter Ceelen
Door het hoge water in de zomer van 2021 zijn veel vogelakkers bedekt met een laag slib. Hierdoor zijn de gewassen verloren gegaan en zal het advies zijn om ze begin 2022 opnieuw in te zaaien. Het collectief zal weer nou betrokken zijn bij het inzaaien om de eerder op gedane kennis bij andere locaties in te zetten en verder uit te breiden.
Conclusies
Voor twee deelnemers zal het bestuur helaas een sanctie op moeten leggen. Het gaat om het injecteren en spuiten van graslandranden.
Sanctieprotocol
Als collectief hebben we een sanctieprotocol. Hierin staat vastgelegd hoe het bestuur omgaat met overtredingen binnen het collectief.
- Mogelijke sancties zijn:
- Waarschuwen van de deelnemer
- Opschorten betaling
- Korting op de uitbetaling
- Niet uitbetalen
- Boete/terugvordering eerder uitgekeerde vergoedingen over de betreffende beheermaatregel
- Ontbinding van het contract
Welke het bestuur kiest is afhankelijk van de ernst, omkeerbaarheid, hersteltermijn en de welwillendheid van de deelnemer om mee te werken.
Het sanctieprotocol is ook beschikbaar op onze website.
Lerend schouwen
Timing van de schouw
Dit jaar hebben we in september – oktober geschouwd. Dit is prima bevallen. Sowieso is het aan te bevelen om elk jaar een andere maand te schouwen. Dan krijg je de pakketten toch anders mee. Dit komt ten behoeve van de kwaliteit.
Schouwformulieren
De laatste jaren hebben we – net als de vorige schouwronde – een pragmatische aanpak genomen voor de schouw – met de kaart het deelgebied op A3 tactisch aflopen, waarbij je tijdens de wandeling goed oplet of het beheer naar wens is. Ervoor was dit jaar ook gekozen om het hele gebied steekproefsgewijs te schouwen omdat er in 2020 geen schouw heeft plaatsgevonden. Dit gaat veel sneller en het lijkt vooralsnog alsof dit niet ten koste gaat van de kwaliteit van de schouw.
Met behulp van de aantekeningen op de kaart wordt vervolgens de schouwformulieren ingevuld, die daarna door de bestuurder Ecologie en de deelnemer zelf worden ondertekend.
Deelnemers aanwezig bij de schouw
Net zoals afgelopen jaren is het niet altijd gelukt om in het veld – met de deelnemer erbij – te schouwen. Dat wil zeggen dat je bij elk beheerpakket een deelnemer moet vragen om mee te kijken. Misschien moeten we pragmatisch blijven en de deelnemer pas betrekken bij de resultaten van de schouw – er vanuit gaande dat veel deelnemers vaak wel iets beters te doen hebben.
Uiteraard moet de deelnemer wel achteraf de schouwformulieren ondertekenen. Dat kan een goed moment zijn om de resultaten van de schouw te bespreken.
Beheerpakketten ook op onze website
De voorwaarden van beheer zijn toegankelijk op onze website.