Toen in 2015 de oude subsidieregeling voor landschap (SNL-a) overging in de nieuwe (ANLB, ofwel Agrarisch Natuur en Landschapsbeheer) moest alles anders. Het moest professioneler en met een duidelijke focus op ecologische efficiëntie. Als je als burger ergens aan meebetaalt, wil je immers ook dat dat geld goed wordt besteed.
De geboorte van een nieuw collectief
Toch zagen we bij veel van de ruim veertig bestaande agrarische collectieven vooral veel van hetzelfde, en gingen de Agrarische Natuur Verenigingen om ons heen op dezelfde voet verder. Daarom hebben in 2014 de Vereniging Nederlands Cultuurlandschap, de Werkgroep Grauwe Kiekendief en het Louis Bolk Instituut samen een nieuw collectief opgericht: Het Collectief Deltaplan Landschap. Met als doel onze gebundelde kennis in te zetten voor meer biodiversiteit op het boerenland.
In 2015 schrijft het Collectief Deltaplan Landschap een gebiedsplan voor behoud, herstel en verbetering van het landschap in de Maasheggen. Toch bleek het al snel een uitdaging te zijn om te beginnen in een gebied waar je op dat moment nog geen wortels hebt.
Toch heeft de Provincie Brabant destijds uit meerdere gebiedsplannen voor de Maasheggen voor dat van ons gekozen. De provincie gaf als reden daarvoor onder meer aan dat het collectief tweemaal zoveel boeren een contract heeft gegeven, en dat het collectief tweemaal zoveel heggen onder beheer heeft weten te brengen.
De kern van onze aanpak in de Maasheggen is het volgende: heggen moeten gebufferd zijn met gifvrije kruidenstroken. Dat kan met kruidenrijke randen op akkers dan wel op grasland, waarvan met name het laatste veel voorkomt in het Maasheggengebied. De heggen worden vervolgens collectief beheerd door een professionele ploeg.
Bij deelnemers van het Collectief beheren wij gratis hun heggen. Dat was zeer welkom, want zowel overbeheer (te intensief en te vaak met een klepelbak gesnoeid) als onderbeheer (al meer dan zes jaar niet beheerd) bleek in de praktijk veelvuldig voor te komen. Door deze problemen systematisch aan te pakken hebben we de afgelopen zes jaar al vijftig kilometer heg in de Maasheggen op kunnen knappen.
De eerste vogelakkers
In 2018 hebben we een belangrijke stap gemaakt. We hebben de praktische kennis van boeren en ecologen gecombineerd met de introductie van de vogelakker. Het concept vogelakker bestond al maar deze variant – bedacht voor de rijke Maasheggenklei – nog niet. Hoewel deze vogelakkers speciaal zijn bedacht ten behoeve van de geelgors, patrijs en ringmus, profiteren talrijke soorten insecten, vlinders, en kleine zoogdieren mee.
Op de akkers vinden tweemaal per jaar vogeltellingen plaats, waarvan de resultaten verbluffend zijn. De geelgors is weer gesignaleerd, patrijzenkoppels komen op de vogelakkers af en tal van andere soorten weten het gebied inmiddels te vinden. De deskundige die de tellingen verzorgt gaf zelfs aan dat hij nog nooit zoveel ringmussen bij elkaar had gezien als op onze vogelakkers.
Maar het mooiste resultaat is de samenwerking met deelnemers bij het bedenken, de aanleg en het jaarlijkse beheer. Inmiddels hebben we 17 hectare vogelakkers in de Maasheggen, verdeeld over 9 deelnemers.
Het collectief als vliegwiel voor de Maasheggen
Het collectief is momenteel bezig met de uitvoering van een flinke extra impuls voor de biodiversiteit bij deelnemers. Denk aan het herstellen van kruiden tussen het gras, het plaatsen van nestkastjes, bijenbulten voor de solitaire bijen, het plaatsen van knotbomen in de wei, en zelfs de aanleg van 1 kilometer nieuwe heg en het herstel van 3 kilometer bestaande heg.
Daarnaast is het collectief het vliegwiel geweest voor andere ontwikkelingen ten behoeve van de biodiversiteit in de Maasheggen. Zo worden er in het poelenproject tientallen poelen hersteld en worden er ook tientallen nieuw aangelegd, ten behoeve van de kwetsbare kamsalamander en andere amfibieën en planten. En naast de 50 kilometer maasheg die jaarlijks wordt beheerd door de VNC voor het Collectief zijn ook gemeentes, Staatsbosbeheer en vele anderen aangehaakt. Daardoor wordt er nu ruim 100 kilometer in het Maasheggengebied op deze wijze beheerd door de VNC.
Tastbare resultaten
Door de durf en inzet van zowel deelnemers als organisaties hebben we nu circa 90 hectare – ofwel 130 voetbalvelden voor de sportliefhebber – aan beheercontracten in het Maasheggengebied kunnen afsluiten. Dit betreft meer dan 50 kilometer heg die jaarlijks wordt beheerd, 40 hectare kruidenrijke graslandstroken langs alle heggen, 14 hectare akkerranden en 17 hectare vogelakker.
Iedereen bedankt voor jullie bijdrage om de Maasheggen mooier te maken en hopelijk kunnen we vanaf 2023 weer zes jaren werken aan biodiversiteit!